Zaćma – jak ją rozpoznać i kiedy zgłosić się do lekarza?

Zaćma, zwana również kataraktą, to postępujące schorzenie oka, które prowadzi do zmętnienia soczewki i stopniowego pogorszenia widzenia. W wyniku choroby soczewka traci swoją przejrzystość, co skutkuje zamazanym, nieostrym obrazem. Katarakta inaczej określana jest jako zmętnienie soczewki oka, które może prowadzić do całkowitej utraty wzroku, jeśli nie zostanie poddana leczeniu.

Zaćma – objawy schorzenia

Początkowe symptomy katarakty ocznej mogą być subtelne i nie powodować znacznego dyskomfortu. Do najbardziej charakterystycznych objawów należą: stopniowe pogarszanie się ostrości widzenia, zwłaszcza w słabym świetle, rozmycie konturów, zmniejszona percepcja barw oraz występowanie poświat i tzw. „efektów halo” wokół źródeł światła. W miarę postępu choroby pacjenci mogą zauważyć problemy z czytaniem oraz trudności w prowadzeniu pojazdów, szczególnie po zmroku. Niektórzy zgłaszają się do specjalisty z problemem widzenia jak przez brudną szybę, albo jak przez mgłę. Zaćma oka może więc wpływać na codzienne funkcjonowanie, znacznie obniżając jakość życia.

Zaćma – przyczyna występowania

Co jest przyczyną zaćmy? Występowanie choroby związane jest głównie z procesem starzenia się organizmu. Ryzyko zachorowania wzrasta po 60. roku życia, jednak coraz częściej diagnozuje się zaćmę w wieku 40, a nawet 30 lat. Wpływ na rozwój schorzenia mają także czynniki genetyczne, długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV, cukrzyca, stosowanie sterydów oraz urazy mechaniczne oka. Zaćma w młodym wieku może być wynikiem wrodzonych wad rozwojowych lub powikłań po innych chorobach oczu.

Zaćma a jaskra – czym się różnią?

Zaćma i jaskra to dwa poważne schorzenia oczu, które mogą prowadzić do pogorszenia wzroku, ale różnią się przyczynami, mechanizmem rozwoju oraz sposobem leczenia. Zaćma (katarakta) to stopniowe zmętnienie soczewki oka, które sprawia, że obraz staje się zamazany, a widzenie utrudnione, szczególnie przy jasnym świetle. Najczęściej rozwija się wraz z wiekiem, choć może być również wynikiem urazów, chorób metabolicznych, a nawet długotrwałego stosowania niektórych leków. Zaćmę można skutecznie leczyć chirurgicznie, usuwając zmętniałą soczewkę i zastępując ją sztuczną, co pozwala na odzyskanie ostrości widzenia.

Jaskra natomiast, to choroba neurodegeneracyjna, w której dochodzi do stopniowego uszkodzenia nerwu wzrokowego, często w wyniku podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego. To schorzenie może przez długi czas przebiegać bezobjawowo, co sprawia, że bywa wykrywane dopiero w zaawansowanym stadium, gdy dochodzi do nieodwracalnej utraty pola widzenia. W przeciwieństwie do zaćmy, jaskry nie można wyleczyć, ale odpowiednie leczenie – farmakologiczne, laserowe lub chirurgiczne – może spowolnić jej postęp. Dlatego regularne badania okulistyczne, zwłaszcza u osób z grupy ryzyka, są kluczowe dla wczesnego wykrycia, a nawet zahamowania postępu choroby.

Zaćma - leczenie

Obecnie jedynym skutecznym sposobem leczenia zaćmy jest operacja, która polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztucznym implantem. Zabieg ten jest mało inwazyjny i zazwyczaj przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym. Współczesne technologie pozwalają na szybki powrót do codziennych aktywności, a implanty soczewek mogą dodatkowo poprawić jakość widzenia, na przykład korygując istniejącą wcześniej wadę wzroku.

Zaćma i operacja - na czym polega?

Zabieg wykonywany jest metodą fakoemulsyfikacji, podczas której za pomocą ultradźwięków rozbija się zmętniałą soczewkę, a następnie usuwa i wprowadza nową. Procedura trwa zazwyczaj kilkanaście minut i przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym.

Czasami po operacji może dojść do powstania tzw. zaćmy wtórnej, czyli zmętnienie torebki tylnej soczewki, która wynika z pogrubienia torebki soczewki i zmniejszenia jej przezierności, co skutkuje ponownym pogorszeniem widzenia. Na szczęście zaćmę wtórną można skutecznie usunąć za pomocą laseroterapii, co przywraca ostrość widzenia.

Zaćma i zabieg – w jakim wieku warto go przeprowadzić?

Zabieg usunięcia zaćmy warto przeprowadzić wtedy, gdy choroba zaczyna znacząco pogarszać jakość widzenia i utrudnia codzienne funkcjonowanie. Nie ma jednoznacznie określonego wieku, w którym operacja jest konieczna, ponieważ zaćma rozwija się indywidualnie – u niektórych osób pierwsze objawy zmętnienia soczewki pojawiają się już po 50. roku życia, podczas gdy u innych problemy nasilają się dopiero po 70. roku życia. Kluczowym czynnikiem decydującym o terminie zabiegu jest stopień zaawansowania choroby oraz wpływ na zdolność do pracy, prowadzenia pojazdów czy wykonywania codziennych czynności. Wczesne wykrycie zaćmy pozwala na monitorowanie jej postępu, a operację warto przeprowadzić, zanim dojdzie do znacznego ograniczenia widzenia.

Nowoczesne metody usuwania zaćmy, takie jak fakoemulsyfikacja, pozwalają na szybkie i bezpieczne przywrócenie ostrości widzenia, dlatego nie zaleca się czekania, aż choroba stanie się bardzo zaawansowana. W przeszłości operację wykonywano dopiero wtedy, gdy zaćma była w pełni dojrzała, jednak obecnie im wcześniej zostanie przeprowadzona, tym lepsze efekty można uzyskać. Warto pamiętać, że nie ma górnej granicy wieku dla tego zabiegu – jeśli ogólny stan zdrowia pacjenta pozwala na jego przeprowadzenie, operacja może być wykonana nawet u osób po 80. roku życia, co znacząco poprawia ich komfort życia.

Zaćma – podsumowanie informacji

Na czym polega zaćma? Jest to zmętnienie soczewki oka prowadzone do stopniowego pogarszania się wzroku. Schorzenie może wystąpić w różnych grupach wiekowych, a jego przyczynami mogą być starzenie się, czynniki genetyczne lub choroby towarzyszące. Jedynym skutecznym sposobem leczenia jest zabieg, czyli chirurgiczne usunięcie zmętniałej soczewki. Warto regularnie badać wzrok i konsultować się z okulistą w przypadku zauważenia objawów katarakty ocznej, aby w porę wdrożyć leczenie.

Bibliografia:

1. Resnikoff S, Pascolini D, Etya’ale D, et al. "Global data on visual impairment in the year 2010." Bulletin of the World Health Organization, 2010.

2. Khairallah M, Kahloun R, Bourne R, et al. "Number of People Blind or Visually Impaired by Cataract Worldwide and in World Regions, 1990 to 2020." Ophthalmology, 2021.

3. Liu YC, Wilkins M, Kim T, Malyugin B, Mehta JS. "Cataracts." The Lancet, 2017.